کار در ارتفاع در سالیان اخیر فعالیتی بوده است که منجر به وقوع تعداد زیادی حادثه ناشی از کار منجر به فوت یا آسیب شدید در سطح جهان شده است و لذا رعایت الزامات ایمنی کار در ارتفاع بسیار با اهمیت است و سبب پیش گیری از وقوع بسیاری از حوادث شدید می شود.
کار در ارتفاع یعنی هر کار یا فعالیتی که موقعیت انجام آن، در ارتفاع بیش از 1.2 متر نسبت به سطح مبنا انجام گیرد.
ایمنی کار در ارتفاع به مجموعه ای از اصول و آیین نامه هایی گفته می شود که برای جلوگیری از حوادث ناشی از سقوط افراد و ابزار در محل هایی که ارتفاع آنها بیش از حد معینی است، طراحی شده اند. برای مثال، در ایالات متحده آمریکا، بر اساس سازمان ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA)، کارگران باید در صورت کار در ارتفاعاتی که بیش از چهار فوت (1.21 متر) در محیط های صنعتی عمومی، پنج فوت (1.52 متر) در کشتی سازی، شش فوت (1.82 متر) در صنعت ساختمان و هشت فوت (2.43 متر) در عملیات بارگیری و بارگذاری است، از تجهیزات محافظت در برابر سقوط استفاده کنند.
برای ایمن سازی کار در ارتفاع، باید مراحل زیر را طی کنید:
قوانین و الزامات مختلفی در خصوص ایمنی کار در ارتفاع در ایران تصویب شده است که مهم ترین و جامع ترین آن آیین نامه ایمنی کار در ارتفاع مصوب وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سال 1389 هست که در 8 بخش و 135 ماده تدوین شده است.
اما به غیر از این آیین نامه، الزاماتی در خصوص ایمنی کار در ارتفاع در آیین نامه های دیگر وزارت کار هم وجود دارد که پایین تر به آن پرداخته شده است:
به غیر از آیین نامه های حفاظت فنی و بهداشت کار، این الزامات را می توانیم در مبحث 12 مقررات ملی ساختمان با موضوع مقررات ملی ساختمان، ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا است که شامل حداقل ضوابط و مقررات برای تأمین ایمنی و بهداشت عمومی در هنگام اجرای عملیات ساختمانی است و در سال 1392 منتشر شده است.
علاوه بر آیین نامه ها و مقررات اشاره شده، سازمان ملی استاندارد ایران استانداردهایی را در موضوعات مختلف تدوین، تصویب و منتشر کرده است که عناوین آن در زیر قابل مشاهده است:
سه نوع سیستم متداول برای کار در ارتفاع وجود دارد:
این سامانه باعث می شود که فرد در موقعیت سقوط قرار نگیرد که به دو شکل متداول نرده های حفاظتی یا تجهیزات فردی مثل هارنس، نقطه اتصال و لنیارد وجود دارد.
در سیستم متوقف کننده سقوط، تجهیزاتی استفاده می شود که در صورت سقوط فرد از ارتفاع، با جذب انرژی ناشی از سقوط باعث کاهش صدمات و جراحات وارده به فرد سقوط کرده می شود.
در سیستم کار با طناب، یک طناب به عنوان طناب دسترسی و یک طناب به عنوان طناب پشتیبانی وجود دارد و فرد با داشتن تجهیزاتی مثل هارنس، ابزارهای صعود و فرود یا موقعیت گیری بر روی طناب کار انجام می شود و با داشتن سیستم متوقف کننده سقوط بر روی طناب پشتیبان، کار را به صورت ایمن انجام می دهد.
شاید در ابتدا اولین تجهیزات و وسایلی که برای کار ایمن در ارتفاع به ذهن ما برسد، هارنس و لنیارد باشد اما در اینجا به تجهیزات را در سه دسته اصلی بررسی می کنیم.
طبق تعریف OSHA، یک نقطه ایمن برای اتصال لنیارد، لایف لاین یا تجهیزات متوقف کننده سقوط هست.
طبق تعریف استاندارد ANSI Z359؛ یک نقطه اتصال ایمن یا بخش پایانی سیستم حفاظت از سقوط یا سیستم نجات است که قادر به پشتیبانی از انرژی وارده از سوی سیستم حفاظت از سقوط یا زیر سیستم های آن نقطه تکیه گاهی هست.
انواع نقطه تکیه گاهی:
تکیه گاه بدن یا پوشش بدن؛ که دو نمونه متداول آن هارنس و کمربند ایمنی هستند.
اتصالات بخش حیاتی و مهمی هست که هارنس یا کمربند ایمنی را به نقطه تکیه گاهی یا اتصال تکیه گاهی پیوند می دهد.
لنیاردهای شوک گیر دار، محدود کننده های سقوط، لنیاردهای جمع شونده (self-retracting lanyard) و متوقف کننده سقوط (فال ارستر، rope/wire grab و…)و دیگر تجهیزات؛ جزء این دسته از وسایل هستند.
در پایان لازم به توضیح است که این مطلب به مرور بروزرسانی خواهد شد و لطفاً در صورت استفاده از این متن، به پلکان ایمنی و نویسنده این متن؛ علی مسعودی؛ ارجاع دهید.