آیین نامه ایمنی کار در ارتفاع با 135 ماده قانونی مصوب سال 1389 وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است، در اینجا عیناً تمامی بندهای این آیین نامه به انضمام تصاویر درج شده است.
هدف:
هدف از تدوین این آییننامه، ایمنسازی محیط کار و صیانت از نیروی انسانی و منابع مادی کشور و پیشگیری از حوادث ناشی از کار در کلیه کارگاههایی میباشد که عملیات کار در ارتفاع و فرایندهای مرتبط، در آنها انجام میگیرد.
دامنه شمول:
مقررات این آییننامه به استناد ماده 85 قانون کار جمهوری اسلامی ایران تدوین گردیده و برای کلیه کارگاههای مشمول قانون مذکور لازم الاجرا میباشد .
کار در ارتفاع:
هر کار یا فعالیتی که موقعیت انجام آن، در ارتفاع بیش از 1.2 متر نسبت به سطح مبنا انجام گیرد.
سطح مبنا:
اولین سطح زیرین جایگاه کار یا سکوی کار در ارتفاع، که بصورت ایمن گسترش یافته است.
مراجع ذیصلاح آموزشی:
به مراکزی اطلاق میگردد که مجوز لازم را از سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور یا سایر مراکز بین المللی معتبر اخذ نموده باشند.
مجری ذیصلاح:
شخص حقیقی یا حقوقی است که صلاحیت، تجربه و مهارت انجام کار را به صورت علمی و فنی داشته و میتواند با استفاده از نیروی کارآمد و شخص ذیصلاح نسبت به انجام عملیات برپایی، تغییرات و جمعآوری تجهیزات سامانه کار در ارتفاع اقدام نماید.
شخص ذیصلاح:
متخصصی است با دانش فنی و مهارت لازم مطابق با شرایط این آییننامه که با گذراندن دورههای آموزشـی از مراجع ذیـصلاح آموزشی، توانایـی سـرپرستی و نظارت بر کار در ارتفاع را داشته باشد. ضمناً نامبرده میتواند نماینده مجری ذیصلاح یا کارفرما باشد.
عامل کار در ارتفاع:
فردی است که آموزشهای متناسب با نوع کار در ارتفاع را حسب شرایط گذرانده و نسبت به اخذ گواهینامه مربوط از مراجع ذیصلاح آموزشی اقدام نموده و قادر به انجام کار بصورت ایمن میباشد.
حفاظت از سقوط:
مجموعه تدابیر و اقداماتی است که به منظور پیشگیری از سقوط یا کاهش عوارض و صدمات ناشی از آن انجام میشود.
روشهای ایمن انجام کار در ارتفاع:
الف ـ سامانه محدودکننده:
سامانهای است که از قرارگیری فرد در وضعیت سقوط جلوگیری میکند و به دو شکل عمومی نظیر، نرده حفاظتی و فردی شامل نقطه اتصال، لنیارد و کمربند حمایل بند کامل بدن مورد استفاده قرار میگیرد.
ب ـ سامانه متوقف کننده:
سامانهای است که با استفاده از تجهیزات مناسب، در صورت انجام سقوط، با جذب انرژی ناشی از سقوط باعث کاهش شدت صدمات و جراحات وارده به عامل کار در ارتفاع کار میگردد. که به دو شکل فردی شامل، کمربند حمایل بند کامل بدن، طناب ایمنی و نظایر آنها و عمومی مانند تور ایمنی مورد استفاده قرار میگیرد.
ج ـ دسترسی با طناب:
این روش شامل دو سامانه ایمن مجزا میباشد: یکی به عنوان طناب دسترسی و دیگری تحت عنوان طناب پشتیبان عمل مینماید که شامل، کمربند حمایلبند کامل بدن همراه با وسایل دیگری برای صعود و فرود به جایگاه کار، و یا از آن و نیز موقعیت استقرار مناسب استفاده میشود.
فاصله ایمن:
حداقل فاصلهای است که برای جلوگیری از برخورد فرد هنگام سقوط با سطح مبنا مورد استفاده قرار میگیرد.
لنیارد:
طناب یا تسمهای است که به منظور ایجاد ارتباط بین عامل کار در ارتفاع با نقطه یا طناب تکیهگاه یا سازه ثابت با کمترین ایجاد مزاحمت مورد استفاده قرار میگیرد.
کمربند ایمنی:
وسیلهای است از جنس الیاف طبیعی یا مصنوعی با ترکیبات پلیمری که ناحیه کمر را میپوشاند.
حمایل بند کامل بدن (هارنس):
پوششی است از جنس الیاف با ترکیبات پلیمری و مقاوم که عموماً از انتهای بالای ران تا روی سطح کتف را پوشانده و توسط قلابهایی که به روی آن متصل است، فرد را به سایر تجهیزات سامانههای کار در ارتفاع وصل میکند.
قلاب قفل شونده (کارابین):
ابزاری است حلقهای شکل که برای اتصال اجزاء سامانههای کار در ارتفاع به یکدیگر، مورد استفاده قرار میگیرد و به دو شکل پیچی یا قفل خودکار، ایمن میگردد.
شوکگیر:
ابزاری است که در روشهای ایمن انجام کار در ارتفاع، به منظور کاهش اثر نیروی ضربه حاصل از سقوط، مورد استفاده قرار میگیرد .
انواع طناب:
تکیهگاهی، عملیات، ایمنی، دینامیکی، نیمه استاتیک، پشتیبان
طناب تکیهگاهی:
طنابی است انعطافپذیر که از یک سمت به تکیهگاه ایمن متصل گردیده و به منظور حفاظت و محدودسازی فرد در برابر سقوط عمل میکند.
طناب عملیات:
طنابی از نوع تکیهگاهی است که برای حالت معلق، موقعیتگیری و محدودسازی فرد در عملیات صعود و فرود مورد استفاده قرار میگیرد.
طناب ایمنی:
طنابی از نوع تکیهگاهی است که در زمان سرخوردن عامل کار در ارتفاع، از دست دادن موقعیت اولیه وی عمل نموده و فرد را در حین سقوط متوقف مینماید.
طناب دینامیک:
طنابی است با خاصیت کشسانی که برای جذب شوک ناشی از سقوط و به حداقل رساندن نیروی برخورد مورد استفاده قرار میگیرد.
انواع نردبان:
یک طرفه قابل حمل، دو طرفه، ثابت، ریلی، ثابت سقفی (پله مرغی)، کشویی، طنابی
داربست:
ساختاری است موقتی، که برای ایجاد یک یا چند جایگاه کار به منظور حفظ و نگهداری کارگران و مصالح در ارتفاع و فراهم نمودن دسترسی کارگران به تراز بالاتر، مورد استفاده قرار میگیرد و به انواع ثابت، متحرک، دیوارکوب، معلق و نردبانی تقسیم میشود.
اجزاء داربست:
پایه، کفشک، تیر، دستک، اتصالات یا بستها، راه دسترسی، کف پوش سکو، پاخور، تیر میانی حفاظتی، تیر بالایی حفاظتی، بالشتک، صفحه پایه
بالشتک:
صفحهای است از جنس چوب، فلز و یا بتن که برای گسترش بار وارده از لوله پایه یا کفشک به زمین مورد استفاده قرار میگیرد .
راه دسترسی:
برای رسیدن ایمن عامل کار در ارتفاع کار به تراز مربوطه مورد استفاده قرار میگیرد.
مهار:
قطعهای است که بصورت مایل و افقی در ترازهای مختلف بر روی داربست نصب گردیده و به عنوان باربر عمل میکند.
بادبند:
قطعهای است که در طول، عرض یا ارتفاع (عمودی یا مورب) برای جلوگیری از حرکت جانبی در داربست نصب میگردد.
بالابر سیار:
ماشین سـیاری است که برای انتقـال افراد برای کـار در ارتفاع، از داخل سکو (محفظه ایمن) استفاده میشود با این دید که افراد میتوانند در یک موقعیت دسترسی خاص به داخل سکو سوار یا پیاده شوند و به دو گروه اصلی زیر تقسیم میشوند:
گروه الف: بالابر سـیاری که تصـویر عمودی مـرکز ثقـل بار همواره داخـل خط واژگونی است.
گروه ب: بالابر سیاری که تصویر عمودی مرکز ثقل بار ممکن است خارج از خط واژگونی باشد.
و براساس نوع حرکت به سه گروه زیر تقسیم میشوند:
ضریب ایمنی:
نسبتی است که از تقسیم حداکثر نیروی وارده به سازه که میتواند سازه در برابر شکست یا تخریب مقاومت نموده به نیروی وارده ناشی در زمان بهرهبرداری که به همان عضو وارد میگردد. این ضریب هرگز نباید کمتر از 4 / 2 باشد. ( براساس استاندارد 92ANSI A و 280 BSEN )
حد بار کاری:
حداکثر باری است که توسط بخشی از تجهیزات در وضعیت مشخصشده توسط شرکت سازنده، مجاز به بهرهبرداری و استفاده از دستگاه یا تجهیزات میباشد .
بار کاری ایمن ( SWL ):
حداکثر حمل بار در شرایط ایمن که برای بخشی از تجهیزات، در وضعیتهای مشخص در نظر گرفته میشود.
توجه1: تصاویر بعضی از مواد آییننامه در ضمیمه پیوست میباشد.
توجه2: کلیه واحدهای مورد استفاده در این آییننامه براساس سیستم متریک میباشد.
ماده 1ـ کارفرما مکلف است نسبت به شناسایی و ارزیابی مخاطرات و ایمنسازی محیط کار اقدام نماید.
ماده 2ـ کارفرما مکلف است با استفاده از سامانههای انجام ایمن کار در ارتفاع متناسب با نوع کار، ایمنی افرادی که در ارتفاع بیش از 1.2 متر نسبت به سطح مبنا مشغول کار میباشند، را تامین نماید.
(شکلهای 54، 55، 67، 69 و 70)
ماده 3ـ کارفرما مکلف است نسبت به تهیه لوازم و تجهیزات استاندارد و متناسب با نوع کار در ارتفاع که دارای لوح شناسایی حاوی اطلاعات فنی بوده و در محل مناسبی از تجهیزات قابل رویت، نصب شده است را اقدام و در اختیار کارگران قرار دهد .
ماده 4ـ کارفرما مکلف است در شرایط جوی نامساعد یا معیوب و ناقص بودن سازه و تجهیزات یا نقص در روشهای ایمن کار در ارتفاع، از فعالیت کارگران شاغل در ارتفاع جلوگیری بعمل آورد.
ماده 5 ـ با عنایت به ماده 88 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، کلیه واردکنندگان، تولیدکنندگان، فروشندگان، عرضهکنندگان و بهرهبرداران از ابزارآلات، دستگاهها و تجهیزات مربوط به عملیات کار در ارتفاع مکلف به رعایت استاندارد تولید و موارد ایمنی و حفاظتی فوق الذکر میباشند.
ماده 6 ـ نردبان، اجزاء داربست، تجهیزات کار با طناب و سایر تجهیزات و دستگاههای کار در ارتفاع باید قبل از هر بار استفاده توسط عامل کار در ارتفاع بازدید شده و در صورت فرسوده یا معیوب بودن، موضوع را به کارفرما یا نماینده وی گزارش نماید.
ماده 7ـ کارفرما مکلف است پس از اطلاع از فرسوده و معیوب بودن لوازم و تجهیزات کار در ارتفاع با برچسب «خطرناک است ـ استفاده نشود» آنها را از دسترس کارگران خارج و پس از تعمیر شدن، تایید توسط شخص ذیصلاح مجدداً به محل کار منتقل نماید. (شکل 9)
ماده 8 ـ انجام کلیه امور نصب، راهاندازی، بهرهبرداری، سرویس، تعمیر و نگهداری تجهیزات، دستگاه و ماشینآلات کار در ارتفاع باید مطابق با دستورالعمل شرکت سازنده صورت پذیرد.
ماده 9ـ کلیه متعلقات داربست، نردبان، تجهیزات، ابزار و وسایل کار در ارتفاع باید قبل از شروع و پس از اتمام کار توسط کارگران و در فواصل معین دورهای بازرسی و کنترل گردد و مجوز شروع به کار صادر شود.
ماده 10ـ کلیه لوازم و تجهیزات کار در ارتفاع باید توسط شخص ذیصلاح بصورت دورهای مورد بازرسی دقیق قرار گرفته و در صورت مشاهده نقص و یا فرسودگی برای از رده خارج نمودن به کارفرما اعلام نماید.
ماده 11ـ کلیه مجریان ذیصلاح مشمول این آییننامه که عملیات اجرایی آنها در ارتفاع انجام میگیرد موظف میباشند در هنگام انجام کار از کارگران دارای گواهینامه مهارت از سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور یا سایر مراجع ذیصلاح استفاده نمایند .
ماده 12ـ عامل کار یا شخص ذیصلاح باید دارای گواهینامه مهارت فنی لازم از مراکز ذیصلاح بوده و توانایی انجام کار مربوطه را داشته باشد.
ماده 13ـ کارفرمایان، مجریان، پیمانکاران و سایر عوامل اجرایی در محدوده کارگاه و عملیات خود مکلف به جلوگیری از ورود افراد متفرقه میباشند. ضمناً نصب علایم هشداری برای کارگران و افراد متفرقه «مطابق آییننامه علایم ایمنی در کارگاهها» به نحوی که به سهولت قابل رویت باشد و مانع انجام کار نگردد الزامی است .
ماده 14ـ حمل و نقل، نصب، جمعآوری، انبار نمودن و کار با دستگاهها، ماشینآلات و تجهیزات کار در ارتفاع باید بگونهای باشد که خطری را برای کارگران و افراد متفرقه ایجاد نکند.
ماده 15ـ پرتاب کردن و رها نمودن هرگونه شی، ابزار، لوازم، تجهیزات و مصالح در حین کار ممنوع است.
ماده 16ـ طنابها و کابلها باید در برابر هرگونه سایش، مواد خورنده، گرما و شعله مستقیم مقاوم باشند.
ماده 17ـ رعایت آییننامههای مربوط به خطوط برقدار در انجام هرگونه عملیات کار در ارتفاع که افراد و تجهیزات مربوطه در حریم تجهیزات و خطوط برقدار قرار میگیرند، الزامی است.
ماده 18ـ در لبه سقفهای شیب دار باید تجهیزات مناسب و کافی جهت جلوگیری از لغزش و سقوط کارگر و یا ابزار کار پیشبینی شود. (شکل 34)
ماده 19ـ کارگرانی که بر روی سقفهای شیبدار با شیب بیش از 20 درجه کار میکنند باید مجهز به سامانه محدودکننده و یا متوقفکننده گردند و در صورت امکان تورهای حفاظتی در زیر محل کار آنها نصب گردد. (شکلهای 1ـ3، 55)
ماده 20ـ حضور فرد دوم روی سطح مبنا در هنگام انجام کار روی جایگاههای کار آویزان، بالابرهای سیار، برجی الزامی است.
ماده 21ـ کارفرما مکلف است نسبت به تهیه و در اختیار قرار دادن وسیله ارتباطی مناسب با فرد ثانوی در زمان انجام عملیات در ارتفاع اقدام نماید.
ماده 22ـ کارفرما مکلف است نسبت به نصب تابلو با محتوای موضوعی «قابل استفاده یا عدم استفاده» سامانه از قبیل داربست، متوقف کننده، بالابر سیار، جایگاه کار آویزان و سایر موارد مشابه اقدام نماید.
ماده 23ـ هنگام کار در ارتفاع فرد مستقر در جایگاه کار باید متناسب با نوع کار مجهز به وسایل حفاظت فردی از قبیل لباسکار، هارنس، کلاه و کفش ایمنی و سایر لوازم حفاظت فردی گردد. (شکلهای68، 78)
ماده 24ـ استفاده از کمربند ایمنی برای عملیات کار در ارتفاع ممنوع بوده فقط در صورتی مجاز است که به عنوان سامانه محدودکننده مورد استفاده قرار گیرد و فرد نباید در وضعیت سقوط قرار گیرد. (شکلهای1ـ54 و 2ـ54 و55)
ماده 25ـ نوع، جنس و ابعاد، قابلیت بارگذاری هر پله، نحوه نصب و نگهداری نردبان باید با شرایط جوی، محیطی و نوع عملیات متناسب باشد.
ماده 26ـ استفاده از نردبان در موارد زیر ممنوع است:
الف ـ روی داربست یا جایگاه کار در ارتفاع (شکل 1ـ 28)
ب ـ به عنوان الوار و تخته زیرپایی برای ایجاد جایگاه کار (شکل33)
ج ـ قرار دادن پایههای نردبان بر روی جایگاه کار ناپایدار مانند بشکه، آجر، جعبه، کیسه، دریچههای آدم رو و موارد مشابه (شکل 39)
د ـ آغشته بودن سطوح مختلف نردبان به لکه چربی، گریس، روغن و سایر مواد لغزنده دیگر
هـ ـ معبر و پل ارتباطی بین دو جایگاه کار در ارتفاع
وـ استفاده از نردبان معیوب، شکسته، پوسیده و ناسالم
زـ تکیه گاه فوقانی ناایمن، سست و لغزنده باشد (شکل 8)
ماده 27ـ طول نردبان قابل حمل نباید بیش از 10 متر باشد. (شکل1)
ماده 28ـ پایههای نردبان باید بر روی سطوح هموار و همتراز که مقاوم و غیرلغزنده باشد، قرار گیرد.
ماده 29ـ برای تردد و استفاده از نردبان، کارگر باید همواره روبه نردبان بوده و دارای سه نقطه اتکاء باشد و وضعیت بدن او نباید از محور تقارن نردبان خارج گردد. (شکل5)
ماده 30ـ فواصل پلههای نردبان از یکدیگر باید مساوی و بین 25 تا 35 سانتیمتر باشد.
ماده 31ـ تردد یا استقرار همزمان دو کارگر بر روی نردبان به جزء نردبان ثابت ممنوع است. (شکل12)
ماده 32ـ به جز نردبان طنابی استفاده از سایر نردبانها هنگامی به عنوان جایگاه کار مجاز است که جایگاه کار از پله سوم انتهایی نردبان بالاتر قرار نگیرد. (شکلهای 10 و 13)
ماده 33ـ استقرار نردبان یک طرفه قابل حمل باید به گونهای باشد که زاویه ایجادی بین نردبان با سطح مبنا در حدود 75 درجه بوده و یا شیب آن طوری انتخاب شود که فاصله بین پایه نردبان تا پای سازه یک چهارم فاصله تکیهگاه فوقانی بر روی سازه تا سطح مبنا باشد. (شکل 28)
ماده 34ـ در صورت اجبار در استقرار نردبان یک طرفه قابل حمل در زاویهای بین 75 تا 90 درجه که تکیهگاه تحتانی با سطح مبنا ایجاد میگردد باید نردبان بوسیله اتصالاتی با سازه یا دیوار بصورت ایمن بسته و محکم گردد. (شکل 8)
ماده 35ـ در نردبانهای یک طرفه ای که به عنوان معبر استفاده میشود باید انتهای فوقانی آن 1 متر از تکیهگاه بالاتر بوده و به نحو ایمنی مهار گردد . (شکلهای 6 و 15)
ماده 36ـ اتصال دو نردبان یک طرفه به یکدیگر به منظور افزایش طول آن ممنوع است.
ماده 37ـ همتراز نمودن پایههای نردبان یک طرفه قابل حمل در سطوح با شیب بیش از 16 درجه ممنوع بوده و برای کمتر از آن باید از گوه مناسب استفاده شود. (شکل 27)
ماده 38ـ استقرار نردبان یک طرفه قابل حمل در امتداد سطح شیبدار با شیب بیش از 6 درجه ممنوع است. (شکل 27)
ماده 39ـ نردبان ثابت با طول بیش از 3 متر باید مجهز به سامانه متوقفکننده از سقوط باشد و در فواصل حداکثر 9 متری یک پاگرد و هر قطعه از نردبان بین دو پاگرد به نحوی نصب گردند که در امتداد قطعه قبلی نباشد. (شکلهای 69 و 71)
ماده 40ـ برای نردبان ثابت عمودی که بیش از 2.2 متر ارتفاع دارد باید حفاظهای حلقوی یا مربعی شکل نصب شود بطوریکه با فواصل حداکثر 0.9 متری ازیکدیگر و با بستهایی در طول محفظه مهارشده تا احتمال سقوط کارگر ازبین حفاظ وجود نداشته باشد. (شکلهای 19 و 20)
ماده 41ـ در نردبانهای ثابت که مجهز به نرده جانبی هستند و امکان نصب حفاظهای حلقوی یا مربعی شکل وجود ندارد کارگر باید به حمایل بند کامل بدن (هارنس) و طناب ایمنی با تجهیزات خود جمعشونده تجهیز گردد. (شکل56)
ماده 42ـ طول نردبان طنابی نباید بیش از 30 متر باشد.
ماده 43ـ استفاده از نردبان طنابی هنگامی مجاز است که امکان استفاده از سایر نردبانها میسر نباشد.
ماده 44ـ استفاده از نردبان با پله طنابی ممنوع است.
ماده 45ـ پله نردبان طنابی باید از جنس مقاوم بدون ترکخوردگی و پوسیدگی باشد.
ماده 46ـ نگهدارندههای نردبان طنابی باید بصورت محکم و ایمن در بالای هر پله بسته شده باشد.
ماده 47ـ در موقع استفاده از نردبان پله مرغی بر روی سقفهای شیبدار باید نردبان مذکور از راس شیب تا لبه انتهایی آن ادامه داشته و بصورت ایمن مهار گردد. (شکل1ـ3)
ماده 48ـ پلکان منهول باید دارای مشخصات زیر باشد: (شکل 22)
الف ـ توسط دیوارهها و اطراف کاملاً احاطه شده باشد.
ب ـ عرض پله باید بین 40 تا 50 سانتیمتر باشد.
ج ـ فاصله نصب اولین پله از کف نباید بیش از 20 سانتیمتر باشد.
دـ سطح مقطع دایرهای پله باید حداقل 14 / 3 سانتیمترمربع باشد.
هـ ـ در بالاترین نقطه بعد از آخرین پله بالایی محلی برای قرار دادن موقت دو عدد دسته یک متری برای سهولت ورود و خروج تعبیه گردد.
ماده 49ـ کلیه جایگاههای کار در ارتفاع باید دارای محل استقرار، پاخور، نرده حفاظتی و راه دسترسی ایمن مطابق با استانداردهای معتبر باشد. (شکل 32)
ماده 50 ـ اطراف جایگاه کار باید دارای حفاظ متناسب با نوع کار و ایمن باشد و همچنین جایگاه کار و کارگران مربوطه به سامانه متوقفکننده از سقوط تجهیز گردند. (شکل45)
ماده 51 ـ عرض جایگاه کار باید متناسب با نوع کار انتخاب شده و در هیچ حالتی نباید از 60 سانتیمتر کمتر باشد.
ماده 52 ـ پوششهای کف که برای جایگاه کار استفاده میشوند باید حداقل روی سـه تکیـهگاه نگهداری شوند، مگر آنکه فاصله بین تکیهگاهها متناسب با ضخامت الوار و به گونهای باشد که خطر شکمدادگی بیش از حد یا بلندشدن تخته وجود نداشته و از مقاومت و استحکام کافی برخوردار باشد. (شکل 36)
ماده 53 ـ فاصله بین دیوار و جایگاه کار به جز دیوارکوب و نردبانی باید طوری باشد که امکان سقوط کارگر در هیچ حالتی از جایگاه کار ممکن نباشد و در مواردی که کـار بر روی جایگـاه کار بـصورت نشسته انجام میشـود نباید این فاصـله بیش از 45 سانتیمتر باشد.
ماده 54 ـ برای جلوگیری از وقـوع حوادث احتمالی، فضای جایــگاه کار باید عاری از هرگونه حفره، دستانداز، پیشآمدگی و سایر موارد مشابه باشد.
تبصره ـ محل ورود افراد از راه دسترسی به جایگاه کار باید دارای حفاظ یا سرپوش لولایی مناسب و ایمن باشد.
ماده 55 ـ نصب سرپوش حفاظتی در لبه خارجی جایگاه کار الزامی است.
ماده 56 ـ تیرهای پیشآمده جایگاه کار آویزان باید دارای مقاومت، استحکام کافی و پایداری بوده و با اتصالات مناسب به تکیهگاهی ایمن متصل و مهار گردند. (شکل120)
ماده 57 ـ انتهای هر یک از تیرهای پیشآمده جایگاه کار آویزان باربر باید مجهز به قطعه متوقفکننده باشد. (شکلهای 122 و 123)
ماده 58 ـ طناب جایگاه کار آویزان باید مطابق با شرایط ذیل باشد:
الف ـ با ضریب اطمینان 10 برای رشتهای و فیبرها و ضریب اطمینان 6 برای سیم فولادی
ب ـ حداقل دو دور انتهای طناب روی قرقره یا پولی باقی مانده باشد.
ج ـ فاصله طنابها از یکدیگر حداکثر 3.5 متر
ماده 59 ـ فاصله جایگاه کار آویزان از سازه باید به گونهای باشد که به هیچ عنوان احتمال تماس یا برخورد جایگاه کار با سازه وجود نداشته باشد.
ماده 60 ـ در صورت عدم استفاده از جایگاه کار آویزان باید نسبت به جمعآوری یا مهار آن به سازه اقدام گردد .
ماده 61 ـ کشندههای موتوری (وینچ) یا تجهیزات بالابر جایگاه کار آویزان باید بصورت مناسبی روی تکیهگاه متصل، مهار و قابل بهرهبرداری باشند. (شکلهای 123و 121)
ماده 62 ـ استقرار بیش از دو نفر در جایگاه کار آویزان با راهانداز دستی ممنوع است.
ماده 63 ـ کلیدهای قطع و وصل جایگاه کار آویزان باید به گونهای باشد که پس از برداشتن فشار دست از روی آن موتور فوراً متوقف شده و جایگاه را بصورت ایمن نگه دارد. (شکل 122)
ماده 64 ـ طنابهای جایگاه کار آویزان باید به مرکز تیرهای پیش آمده متصل شده و نیروهای حاصل از این اتصال باید مستقیماً به قرقره انتقال یابد.
ماده 65 ـ جایگاه کار دیوارکوب باید از جنس فلز مقاوم با عرض حداکثر 75 سانتیمتر قادر به تحمل حداقل نیروی 175 کیلوگرم وارده به قسمت جلوی آن باشد.
ماده 66 ـ چنانچه جایگاه کار در مکانی قرار گیرد که زیر آن آب یا خطر غرقشدگی وجود دارد کارفرما مکلف است جلیقه نجات برای عامل کار در ارتفاع و تیم امداد و نجات با تجهیزات مناسب فراهم نماید.
ماده 67 ـ جایگاه کار باید کاملاً تمیز و عاری از هرگونه مواد لغزنده بوده و از سقوط اشیاء و عدم تعادل فرد روی آن جلوگیری نماید.
ماده 68 ـ کارفرما مکلف است نسبت به نصب تابلو با مشخصات زیر که توسط مجری ذیصلاح به داربست نصب گردیده اقدام نماید:
الف ـ نام شرکت
ب ـ نام و نام خانوادگی مدیر مسئول
ج ـ نام و نام خانوادگی مسئول فنی
دـ تلفن تماس شرکت
رـ آدرس شرکت
ماده 69 ـ برپایی، جمعآوری و نگهداری و هرگونه تغییر در سازه داربست باید تحت نظارت و سرپرستی شخص ذیصلاح انجام گردد.
ماده 70ـ شـخص ذیصلاح باید از استحکام کافی سازه داربست قبل از شروع به کار، هنگام تعویض اجزاء، وقفه طولانی در استفاده از آن یا قرار گرفتن در شرایط جوی نامساعد اطمینان حاصل نموده و مستندات تایید استحکام سازه مذکور باید در کارگاه و شرکت مجری نگهداری شود.
ماده 71ـ داربست باید بر روی سطوح مناسب، صاف، هموار و غیرشیبدار برپا گردیده و دارای کفشک (تکیهگاه) باشد تا از نوسانات، جابجایی و لغزش آن جلوگیری بعمل آورده و نصب پایهها بر روی آجر، بشکه، جعبه، دریچههای آدمرو و سایر موارد مشابه به عنوان تکیهگاه پایه داربست ممنوع است.
ماده 72ـ داربستها به جز داربست نردبانی باید از تمامی اجزاء زیر برخوردار باشند:
الف ـ کف پایه یا کفشک (به غیر از دیوار کوب، معلق، آویزان)
بـ پایه
ج ـ تیر باربر
دـ تیر افقی
هـ ـ میله اتصال
وـ میله بالایی
زـ میله میانی
ح ـ صفحات پاخور
ط ـ حفاظ مناسب بین میله میانی و پاخور
ی ـ راه دسترسی مناسب و ایمن
ک ـ پوشش کف محل استقرار کارگر و مصالح مقاوم و مناسب با نوع کار و تعداد کافی
لـ لوله مهار
مـ بادبندهای عمودی، افقی، عرضی، طولی و مورب
ت ـ بالشتک (به غیر از دیوار کوب)
نـ بست و اتصالات (شکل 45)
ماده 73ـ دهانه داربست یا فاصله دو پایه عمودی داربست نباید بیش از 2.4 متر باشد .
ماده 74ـ در صورت نیاز به نصب هرگونه تجهیزات روی داربست شخص ذیصلاح باید استحکام، مقاومت و مهار اجزاء آن را کنترل و بررسی نموده و مجوز نصب را بر روی داربست صادر نماید .
ماده 75ـ در برپایی، استفاده و جمعآوری داربست رعایت موارد زیر الزامی است:
الف ـ جمعآوری تجهیزات و مصالح از روی داربست بعد از اتمام کار روزانه
ب ـ کشیدن تمامی میخها از قطعات پیاده شده چوبی
ج ـ توزیع بار بصورت یکنواخت بر روی داربست
دـ تعبیه بالشتک مخصوص در زیر کابل یا طناب داربست به لحاظ احتمال بریدگی و ساییدگی
ح ـ عدم انجام کار بر روی داربست معیوب و ناقص
وـ تعطیل نمودن کار بر روی داربست در شرایط جوی نامساعد
زـ عدم بارگذاری بیش از حد مجاز طراحی بر روی داربست
ماده 76ـ داربست باید قادر به تحمل حداقل 4 برابر بار وارده (مصالح و وزن کارگر) باشد.
ماده 77ـ داربستها باید سالم و عاری از هرگونه عیب و نقص نظیر ترکخوردگی، زنگزدگی، لهشدگی، پوسیدگی و سایر عیوب ظاهری بوده و بطور مطمئن مهار و بهم متصل شده و امکان جابجایی و لغزش در حین انجام کار وجود نداشته باشد.
ماده 78ـ در صورتی که در حین حمل بار بسمت بالا و پایین امکان برخورد آن با داربست وجود داشته باشد سراسر مسیر باید با نردههای حفاظتی عمودی پوشیده شود.
ماده 79ـ داربستها به جز نردبانی باید از لوله مهار و بادبندهای مناسب (مورب، عمودی، افقی، طولی و عرضی) برای جلوگیری از حرکت جانبی برخوردار باشد. (شکلهای 45 و 50)
ماده 80 ـ استفاده از لولههای مهاری و دستکها برای اتصال به سازه به منظور پایداری و ثبات کامل داربست الزامی است .
ماده 81 ـ طول دستکهایی که در داخل دیوار برای اتصال داربست با سازه به عنوان مهار یا پوشش فاصله بین داربست تا سطح سازه استفاده میشود، نباید از 150 سانتیمتر بیشتر باشد.
ماده 82 ـ جایگاه کار در داربست باید حداقل یک متر پایینتر از انتهای پایههای عمودی قرار گیرد.
ماده 83 ـ هر پایه داربست باید دارای کفشک دایرهای شکل به مساحت حداقل 150 سانتیمتر مربع یا مربعی شکل به مساحت حداقل 175 سانتیمتر مربع با ضخامت حداقل 5 میلیمتر بوده و از جنس مقاوم باشد.
ماده 84 ـ در اماکنی که افراد زیر داربست مشغول بکار هستند راه عبوری یا راه دسترسی داربست را باید با استفاده از حفاظهای مناسب ایمن نمود.
تبصره ـ در صورت استفاده از شبکههای فلزی به عنوان حفاظ باید چشمیهای شبکه مذکور حداکثر 2 سانتیمتر مربع باشند.
ماده 85 ـ برای دسترسی به تراز بالاتر در کلیه داربستها به جز نردبانی باید از نردبان ثابت با پاگرد حفاظ دار ایمن استفاده گردد. (شکل 38)
ماده 86 ـ در صورت استفاده از راه پله به عنوان راه دسترسی در داربست این راه پلهها باید دارای شرایط ذیل باشند:
الف ـ ارتفاع پله 15 سانتیمتر
ب ـ کف پله به طول حداکثر 30 سانتیمتر
ج ـ نرده راه پله به ارتفاع حداکثر 110 سانتیمتر و در سطوح شیبدار حداقل ارتفاع 75 سانتیمتر
ماده 87 ـ انتقال یا جابجایی داربستهای متحرک چرخدار با نفر مستقر شده روی آن ممنوع است.
ماده 88 ـ تمامی داربستها به جزء داربست متحرک باید در دو جهت عمودی و افقی به سازه محکم مهار شوند.
ماده 89 ـ حداکثر ارتفاع مجاز برای داربست متحرک برجی 6 / 9 متر بوده و برای ارتفاع بیش از آن داربست مذکور باید مهار گردد. (شکلهای 47 و 50)
ماده 90ـ در داربست برجی متحرک نسبت ارتفاع به عرض نباید بیش از 3 به 1 باشد. (شکل50)
ماده 91ـ کلیه چرخهای داربست متحرک باید مجهز به قفل مناسب بوده و قطر خارجی چرخها نباید از 5 / 12 سانتیمتر کمتر باشد . (شکل 48)
ماده 92ـ در داربست برجی ثابت نسبت ارتفاع به عرض نباید بیش از 4 به 1 باشد .
ماده 93ـ حداکثر ارتفاع داربست برجی ثابت در حالت آزاد نباید بیش از 12 متر باشد. (شکل 45)
ماده 94ـ شخص ذیصلاح باید نسبت به ایجاد نقاط تکیهگاهی ایمن، نصب و جمعآوری طنابهای عملیات و پشتیبان برای عامل کار در ارتفاع اقدام نماید.
ماده 95ـ شخص ذیصلاح باید قبل از شروع هر شیفت کاری نسبت به ابلاغ دستورالعمل اجرایی شروع به کار عامل کار در ارتفاع اقدام نموده و مجوز شروع به کار وی را صادر نماید.
ماده 96ـ در عملیات دسترسی با طناب حضور تیم یا فرد نجاتدهنده الزامی است.
ماده 97ـ عامل کار در ارتفاع باید همواره دارای حداقل دو نقطه اتکاء یا تماس بوده و هر یک از نقاط اتکاء باید بصورت مجزا به یک تکیهگاه ایمن متصل شده باشند. (شکلهای 88 و 112)
ماده 98ـ استفاده بیش از یک نفر به صورت همزمان از یک طناب ممنوع است .
ماده 99ـ سامانه متوقفکننده از سقوط باید دارای حداقل فاصله ایمن بوده و از اجزاء زیر تشکیل شده باشد: (شکلهای 65 تا 78)
الف ـ طناب ایمنی افقی و عمودی
ب ـ لنیارد نگهدارنده
ج ـ ابزار قفل شونده
دـ کمربند حمایل بند کامل بدن
هـ ـ شوکگیر
ماده 100ـ سامانه متوقفکننده از سقوط باید مطابق با شرایط زیر تهیه و آماده شده و در اختیار بهرهبردار قرار گیرد:
الف ـ بصورت ایمن به نقطه تکیه گاهی متصل گردیده و نیروی 2000 کیلو گرمی را تحمل نماید.
بـ طناب ایمنی افقی محکم بسته شده باشد.
ج ـ طناب استاتیک حداکثر 2000 کیلوگرم بار وارده را تحمل نماید. (شکل 106)
ماده 101ـ شخص ذیصلاح موظف است سامانه متوقفکننده از سقوط را قبل از هر شیفت کاری بازرسی و کنترل نموده و از ایمن بودن آن اطمینان حاصل نماید.
ماده 102ـ در ارتفاع بیش از 2 / 1 متر، چنانچه سامانه متوقفکننده از سقوط مجهز به شوکگیر نباشد این سامانه باید سطح شوک وارده را در شرایط سقوط به مقدار کمتر از 400 کیلوگرم کاهش دهد.
ماده 103ـ فواصل سقوط آزاد و سقوط ناشی از شوکگیر در ارتفاع بیش از 1.2 متر، نباید بیش از فاصله بین جایگاه کار و سطح مبنا باشد.
ماده 104ـ پس از وقوع سقوط بر روی شوکگیر و در صورت استفاده از آن باید این ابزار از رده خارج شده و تعمیر آن ممنوع است.
ماده 105ـ سامانه متوقفکننده از سقوط باید دارای شرایط زیر باشد:
الف ـ مطابق با استانداردهای معتبر در خصوص طناب ایمنی عمودی و ریلها
ب ـ طنابها در قسمت پایینی بهم تابیده نشده باشند
ج ـ بصورت ایمن به نقطه تکیهگاهی متصل گردد
د ـ گره نداشته و لغزنده و روغنی نباشد
ه ـ برای ازدیاد طول طناب، طنابها بهم گره زده نشوند
وـ بوسیله پوششهای مناسب از لبههای برنده و تیز محافظت شود (105)
زـ بوسیله رنگبندی، طناب ایمنی مشخص گردد.
ح ـ به سطح ایمن زیر ناحیه کاری کارگر متصل گردد.
ماده 106ـ استفاده همزمان افراد از طناب ایمنی عمودی در سامانه متوقفکننده از سقوط ممنوع است.
ماده 107ـ در نصب طناب ایمنی باید حداقل فاصله ایمن تا سطح مبنا (1.2 متر + طول لنیارد نگهدارنده بیشترین ازدیاد طول شوکگیر+ 2.5 متر) در نظر گرفته شود.
ماده 108ـ میزان شکمدهی طناب ایمنی افقی در بین دو نقطه تکیهگاهی، نباید بیش از 1.2 متر باشد.
ماده 109ـ طناب ایمنی باید به نقاط تکیهگاهی مناسب از سازه که حداقل قادر به تحمل نیروی 2200 کیلوگرمی میباشد متصل گردد.
ماده 110ـ طناب نیمه استاتیک در سامانه متوقفکننده از سقوط باید دارای شرایط زیر باشد:
الف ـ قطر طناب باید حداقل 13 میلیمتر باشد.
ب ـ مجهز به طناب پشتیبان عمودی برای حداقل هر 9 متر باشد. (شکلهای 89 و 88)
پ ـ حداکثر تغییر شکل هنگام کشیده شدن نباید بیش از 40 میلیمتر به ازاء هر 9 متر طول باشد.
ت ـ مجهز به پوشش حفاظتی مناسب که طناب را از بریدن و ساییدگی محافظت نماید.
ث ـ مطابق با استانداردهای معتبر باشد.
ماده 111ـ کمربند حمایل بند کامل بدن (هارنس) مورد استفاده در سیستمهای متوقفکننده از سقوط باید دارای حلقه سینه ای بوده و ابزار متوقف کننده سقوط به این حلقههای سینهای یا پشتی متصل گردد. (شکل 95)
ماده 112ـ کمربند حمایل بند کامل بدن (هارنس) مورد استفاده در سیستمهای محدودکننده باید دارای حلقه شکمی باشند. (شکلهای 57 و 58)
ماده 113ـ هنگامی که کارفرما تور ایمنی را روی ناحیه کاری نصب میکند باید مطمئن باشد که: (شکل 115)
الف ـ تور ایمنی حداقل 2.4 متر و حداکثر 4.6 متر پایینتر از ناحیه یا تراز کاری نصب شده باشد.
ب ـ تور ایمنی باید 4 / 2 متر از هر طرف از کنارهای ناحیه کاری بیشتر ادامه داشته باشد.
تـ تور ایمنی که از چندین تور تشکیل میشود باید بصورت ایمن بهم متصل شده بطوری که توانایی جذب نیروی برابر یا بزرگتر را داشته باشند.
ماده 114ـ در مواقعی که افراد به تراز زیرین ناحیه کار دسترسی دارند و احتمال خطر سقوط مصالح روی سر آنها وجود دارد کارفرما مکلف است نسبت به نصب تور جمعآوری نخاله در زیر منطقه کاری اقدام نماید. (شکل 113)
ماده 115ـ تور ایمنی باید بگونهای نصب شود که بین کارگر و تور هیچ مانعی وجود نداشته باشد. (شکل 115)
ماده 116ـ بالابرهای سیار باید دارای حداقل چهار چرخ و اهرم ترازکننده بوده و به مکانیزم قفل شونده و محدودکننده شعاع حرکت بازو مجهز باشند. (شکلهای 116 و 117 و 118)
ماده 117ـ بالابرهای سیار باید مجهز به حسگرهای فعال وزن بار و گشتاور بوده تا در صورت افزایش وزن و نامتعادل شدن سکوی کار از ادامه کار و واژگونی دستگاه جلوگیری بعمل آورد.
ماده 118ـ بالابرهای سیار باید مجهز به پلکان ایمن برای رسیدن فرد به جایگاه کار باشد.
ماده 119ـ بالابرهای سیار باید مجهز به حسگرهای محدودکننده ارتفاع بوده تا درصورت افزایش غیرمجاز ارتفاع سکوی کار از ادامه کار دستگاه جلوگیری بعمل آورد.
ماده 120ـ بالابرهای سیار باید به حسگرهای فعال حرکت روی سطح زمین مجهز بوده تا در صورت قرارگیری دستگاه در شیب بیش از حد مجاز، عمل نموده و از ادامه کار آن جلوگیری بعمل آورد.
ماده 121ـ بالابرهای سیار باید به دگمههای توقف اضطراری که در دو محل سکوی کار و کنار منبع تغذیه قرار میگیرد مجهز باشد.
ماده 122ـ به منظور جلوگیری از واژگونی بالابرهای سیار، کلیه سیلندرهای هیدرولیک باید به شیرهای قفلکننده حفاظتی تجهیزگردد.
ماده 123ـ بالابرهای سیار باید مجهز به سیستم کنترل اضطراری باشد تا در مواقع قطع برق دستگاه یا از کار افتادن موتور و یا هر دو نسبت به جمع کردن دستگاه بصورت ایمن اقدام نماید.
ماده 124ـ سیستم فرمان جکهای دستگاه بالابرهای سیار باید مجهز به حسگر بوده تا در حالت بالابودن سکو، امکان جمع شدن جکها میسر نگردد.
ماده 125ـ کارفرما مکلف است نسبت به تهیه دستورالعمل شرکت سازنده برای اجرای نکات ایمنی هنگام کار اقدام و آنرا در اختیار عامل کار در ارتفاع قرار دهد.
ماده 126ـ مجری کار با بالابر سیار باید از تردد افراد متفرقه در حریم دستگاه جلوگیری نماید.
ماده 127ـ هنگام کار در داخل سکوی بالابر سیار استفاده از هرگونه نردبان، زیرپایی و سایر موارد مشابه به منظور افزایش ارتفاع ممنوع میباشد.
ماده 128ـ هـنگام جابجایی بالابرهای سیار، نباید فرد در سکوی بالابر مستقر شده باشد.
ماده 129ـ کارفرما مکلف است برای استفاده از بالابرهای سیار ماشینی در مکانهای پر تردد از سه نفر به شرح زیر استفاده نماید:
الف ـ راه انداز دستگاه
ب ـ فرد مستقر در جایگاه کار
ج ـ پرچمدار یا کسی که باید در فاصله 150 متری قبل از خودروی مذکور مستقرشده و با علایم مناسب، سایرین را از توقف خودرو یا جایگاه کار مذکور مطلع نماید.
ماده 130ـ بر روی بـدنه بالابرهای سیار بایـد لوح شناسایی، دستور العملهای ایمنی و علائم هـشداردهنده مـطابق با استاندارد بگـونهای که واضح و خـوانا باشد نصب گردد.
ماده 131ـ هنگام استقرار بالابر سیار، عامل کار در ارتفاع باید برای تعادل دستگاه از جکهای تعادلی، ترمز و گوهی زیر چرخ استفاده نماید.
ماده 132ـ بالا رفتن و پائین آمدن از مهارها، ستونها، بومها و مفاصل سکوی کار بالابر سیار ممنوع است.
ماده 133ـ استقرار بالابر سیار، در صورتی مجاز است که زیر جکها از استحکام کافی برخوردار بوده و شیب مجاز سطح مبنا رعایت شده باشد.
ماده 134ـ استفاده از بالابر سیار به عنوان جرثقیل ممنوع است.
ماده 135ـ به استـناد مـواد 91 و 95 قـانون کار جمـهوری اسـلامی ایـران، مسئولیت رعایت مقررات این آییننامه بر عهده کارفرمای کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه بدلیل عدم توجه کارفرما به الزامات قانونی، مکلف به جبران خسارات وارده میباشد.
این آییننامه مشتمل بر 8 فصل و 135 ماده و 3 تبصره میباشد که به استناد مواد 85 و 91 قانون کار جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ10 / 8 / 1389 شورای عالی حفاظت فنی تهیه و در تاریخ 17 / 11 / 1389 به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیده است.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ـ عبدالرضا شیخالاسلامی
اگر خواستید کلیاتی در مورد ایمنی کار در ارتفاع بدونید، حتما مطلب ایمنی کار در ارتفاع چیست؟ چه قوانینی برای کار در ارتفاع وجود دارد؟ را بخونید